De Voorjaarsnota 2024 is maandag 15 april 2024 gepubliceerd en geeft een vooruitblik op de rijksbegroting voor de komende jaren. Over de gevolgen worden de gemeenten geïnformeerd via de meicirculaire 2024.
Accres indexatie op basis van bruto binnenlands product
Bekend was dat vanaf 2026 het gemeentefonds niet langer via de normeringssystematiek ‘samen de trap op en samen de trap af’ wordt geïndexeerd. Er wordt alleen een loon- en prijsontwikkeling (LPO) accres verstrekt, geen volume accres. In de Voorjaarsnota 2024 is de nieuwe financieringssystematiek vervroegd van 2026 naar 2024. Het betekent dat volume accres vanaf 2024 wordt gebaseerd op een 8-jaars historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Het gevolg hiervan is dat het volume accres voor de jaren 2024 en 2025 lager is dan in de Miljoenennota 2024 en vanaf 2026 en latere jaren hoger.
Accres Loon en Prijs Ontwikkeling
In de Voorjaarsnota 2024 is het accres voor loon- en prijsontwikkeling eerst geactualiseerd voor de macro-economische cijfers van het Centraal Economisch Plan (CEP) 2024. Vervolgens is de indexatie voor loon- en prijsontwikkeling vanaf 2024 gebaseerd op de prijs bruto binnenlandse product (pbbp). De uitkomst heeft een negatief effect ten opzichte van de septembercirculaire.
Incidentele compensatie
In verband met het vervroegen van de gewijzigde bbp-indexatie van 2027 naar 2024 dalen het volume en LPO accres voor de jaren 2024 tot en met 2029, vindt een incidentele compensatie plaats. Voor 2024 wordt dit volledig gecompenseerd en voor 2025 voor ongeveer 50%, zodat landelijk een tekort van € 675 miljoen resteert. Voor de jaren 2026 tot en met 2029 vindt hiervoor compensatie plaats, zodat uiteindelijk voor de gemeenten een positief saldo resulteert van € 675 miljoen. Dit bedrag is gelijk aan het bedrag van het schrappen van de opschalingskorting.
Opschalingskorting
Nederlandse gemeente zouden volgens de regering tot grotere eenheden van meer dan 100.000 inwoners moeten fuseren (opschalen). Er kan dan efficiënter worden gewerkt waardoor er minder geld uit het gemeentefonds hoeft te worden betaald, de zogenaamde opschalingskorting. In de Voorjaarsnota 2024 is de oploop van de opschalingskorting vanaf 2026 geschrapt. Een structurele vermindering van € 675 miljoen is hierdoor vanaf 2026 vervallen.
BTW-Compensatiefonds Opschalingskorting
Gemeenten hebben in 2023 € 573 miljoen minder gedeclareerd bij het BTW-Compensatiefonds (BCF). In de septembercirculaire 2023 werd al een voorschot van € 359 miljoen uitbetaald. De Voorjaarsnota 2024 biedt informatie over de afrekening voor het jaar 2023. De afrekening BCF bedraagt € 214 miljoen en dit bedrag wordt in 2024 incidenteel toegevoegd.
Vooraankondiging indexatie Wmo voor stijgende zorgkosten
In de Voorjaarsnota 2024 is toegelicht dat het Rijk en gemeenten werken aan de beheersbaarheid van de uitgaven van gemeenten en de wettelijke zorgtaken Wmo. De verwachting is dat in de toekomst (een nader te bepalen deel van de) Wmo niet langer via de algemene uitkering van het gemeentefonds gaat, maar via een aparte financiering. Hiervoor wordt gekeken naar de opties van een Bijzondere Fonds Uitkering of een constructie als de BUIG (bijstand). Vooruitlopend op de gekozen bekostigingsvorm wordt onderzoek gedaan naar een passende geobjectiveerde indexering, die ook rekening houdt met kostenontwikkeling en demografie/vergrijzing. Het Rijk heeft in de Voorjaarsnota alvast een reservering opgenomen voor een aanvullende indexering voor demografie bovenop de bbp-systematiek. Hoe groot de effecten zullen zijn, moet nog verder worden uitgewerkt.